‘Het wordt een bevrijding’

Universitair docent Crelis Rammelt (46) vertelt over een sociaal-ecologische beweging die strijdt tegen onze drang naar meer, meer, en nog eens meer. Crelis Rammelt werkt als onderzoeker in een breed spectrum aan vakgebieden in de technische, sociale en milieu wetenschappen. Aan de Universiteit van Amsterdam geeft hij les over sociale geografie en internationale ontwikkeling en doet veelal onderzoek naar duurzaamheid. Hij geeft een vak dat geheel gaat over degrowth en is ook mede-oprichter van het Ontgroei platform die deze beweging op de Nederlandse kaart wil zetten. Het is tijd voor: ‘een opzettelijke vermindering van overconsumptie en overproductie’

Jesse Doomen in gesprek met Crelis Rammelt

Jesse: Wat is degrowth?

Crelis: Degrowth is eigenlijk alles en niks. Je kan het zien als een soort paraplu voor allerlei ideeën die kritiek hebben op onze economie en samenleving. Degrowth-aanhangers willen een opzettelijke vermindering van overconsumptie en overproductie. Zo schep je ruimte voor groepen die zich nog niet in hun materiële behoeftes kunnen voorzien en tegelijk geef je ruimte aan de natuur. Ik wil zelf aan deze omschrijving toevoegen dat degrowth ook gaat over het ontgroeien van ons geld systeem waar sociaal en ecologisch van alles misgaat.

Jesse: Is degrowth anders dan andere bewegingen?

Crelis: Er zijn vele vergelijkbare bewegingen zoals: radical ecological democracy , environmental justice en nog veel meer. Dergelijke bewegingen lijken op elkaar, maar de nadruk ligt bij elk op net iets anders. Degrowth zou je kunnen zien als een gezamenlijk ruimte. In deze ruimte komen verschillende ideeën bij elkaar en ze versterken elkaar in de conclusie dat het huidige systeem niet deugt en moet veranderen.

Jesse: Waarom is de degrowth relatief onbekend buiten de academische wereld?

Crelis: Het huidige systeem staat in de weg. Er zijn heel veel kleine initiatieven die degrowth principes nastreven zoals: zorgzaamheid, autonomie en rechtvaardigheid, zonder dat ze zich degrowth noemen, maar die principes passen niet bij de huidige economie. Op dit moment behartigen we principes zoals individualisme, competitie en groei. Als klein geïsoleerd initiatief loop je onvermijdelijk tegen de barrières van dat systeem aan.

Jesse: Waarom staan ze zo geïsoleerd?

Crelis: Je ziet veel initiatieven positief starten vanuit degrowth principes, maar uiteindelijk worden ze opgeslokt of gecorrumpeerd. Initiatieven hebben elkaar nodig om dit te voorkomen. Je kan het zien als een neoliberale zee met allemaal kleine eilandjes van initiatieven die elkaar moeten leren vinden. Ze leren samen hoe je moet omgaan met barrières van het huidige systeem, hoe je het beste kunt opschalen en als voorbeeldfunctie kan dienen. Dan krijg je uiteindelijk een sterkere beweging die meer invloed kan uitoefenen.

Jesse: Wordt de ontgroei-transitie een lijdensweg?

Crelis: Nee! Het antwoord is nee. Het wordt een bevrijding. Je kan die bevrijding op verschillende manieren zien. Ik neem nu even het psychologische perspectief. Het huidige systeem beloont een gedrag van dominantie, hebzucht en eigen belang. Het idee van ik tegen de rest. Dat zijn psychologische eigenschappen die elk mens heeft. Alleen wij hebben ook andere eigenschappen zoals: solidariteit, altruïsme, zorgzaamheid, gezelligheid, luieren en spelen die het huidige systeem niet beloont. Stel jij besluit dat je parttime wil werken zodat je de helft van de week rustig niks kan doen of een buurttuin opzetten. Op een gegeven moment snij je jezelf in de vingers, want je wordt weggeconcurreerd door iemand die jouw werk wel voltijd wil doen. Een ander systeem is nodig zodat onze sociale drijfveren ook worden beloond.

Jesse: Is een ander systeem wel mogelijk?

Crelis: Eigenlijk heb je geen keuze. Daar moet je in geloven. Er zijn wel initiatieven die mij hoop geven dat het kan. Mensen die de wereld op een andere manier willen inrichten met bijvoorbeeld: een gezamenlijke groentetuin of kinderopvang en een ruilgroep voor spullen. Dit zijn lokale initiatieven, maar groot handelen is ook belangrijk. Op een grote schaal worden ook initiatieven opgezet die degrowth-principes hanteren. Deze verschillende soorten initiatieven zijn nodig en laten mij zien dat de ingrediënten voor een nieuw systeem al aanwezig zijn in onze samenleving.

Jesse: Hoe hoop jij dat de wereld er over vijftig jaar uit zal zien?

Crelis: Iedereen kan natuurlijk voor zichzelf een ideale toekomst bedenken. Alleen we moeten dat niet willen opleggen aan anderen. We moeten de toekomst democratisch opbouwen en juist afstappen van het idee dat een paar die de macht hebben de besluitvorming domineren. Degrowth is daarom heel voorzichtig met het bedenken van een blauwdruk. We gaan het nog zien.

Over de auteur:
Jesse Doomen - Student Global Sustainability Science aan de universiteit Utrecht. Actief bij ontgroei om mee te helpen aan een eerlijke duurzame toekomst.