Een hoopvol perspectief op ontgroeien
Milieubeschermer, jurist en auteur Willem Hoogendijk schreef een reactie op het artikel van Egbert Kalse in het NRC van 11 mei, ‘afzien van economische groei, kunnen we dat wel?’ In het recente IPBES rapport van de VN over het grootschalige verlies van biodiversiteit in de komende decennia, worden degrowth modellen genoemd als mogelijke weg naar een meer ecologische economie. Met de reactie van de heer Kalse hierop wordt eindelijk meer aandacht gegeven aan het uitdagen van het groei paradigma in de ‘mainstream’ media in Nederland. Echter is Willem Hoogendijk van mening dat de toon een stuk hoopvoller mag zijn, want er valt behoorlijk wat te verliezen door ongebreidelde groei en een wereld te winnen door elk beetje krimp:
Door het alarmerende rapport over de biodiversiteit worden nu eindelijk meer vraagtekens gezet bij onze economische groei. Maar kunnen we wel met minder of zelfs zonder? (NRC - Economie, 11 mei). De discussie kan in een hoopvoller perspectief geplaatst worden. Met langere meetlatten gemeten dan gewoonlijk, kunnen we stellen dat een economie, die zozeer haar eigen huis – de biosfeer - beschadigt, zeer negatief beoordeeld moet worden. Zij doet haar context krimpen. “We rijden hard op de muur af”, zegt Triodos-econoom Stegeman in het artikel. Dus elke druk op de rem, elk beetje krimp van deze economie is goed, is eigenlijk …. groei!
Een kleine groep van milieuactieven pleit al lange tijd voor inperking van productievolumes. In zijn boek Geld und Natur wees de Zwitserse econoom Hans Binswanger al in 1991 op het systeem van geld-moet-groeien dat voor groeidwang zorgt. De schoorstenen moeten blijven roken. De consumptie is daarvan een afgeleide. Bij een dipje in de economie, enige jaren geleden, riep premier Rutten meteen op dat we een nieuwe auto moesten kopen of onze badkamer moderniseren. Nog weinig mensen zien in dat het móeten verbruiken voor die schoorstenen en de geldgroei daarachter eigenlijk absurd is. En, zoals steeds duidelijker wordt, zeer schadelijk.
Om ons huis niet verder te beschadigen en voor onze eigen overleving is nu een economische en maatschappelijke omslag nodig, waarbij bijvoorbeeld die van Engeland en later de Verenigde Staten na hun respectievelijke oorlogsverklaringen aan Hitler en Japan nog bescheiden zullen blijken. Kalmering van de rijke economieën, grote versobering, herstel van de lokale bedrijvigheid en zulks zeer groen, een drastische inperking van de wereldhandel, van onze mobiliteit en van vele andere zonden (vaak ontspoorde deugden), hier en daar wellicht geboortebeperking – kortom, een enorme verkleining van onze ecologische voetafdruk. Deze noodzakelijke overlevingsexercitie vraagt om de urgente uitwerking en realisering van een intelligent en sociaal krimpscenario.
'elke druk op de rem, elk beetje krimp van deze economie is goed, is eigenlijk …. groei!'
Zwart scenario? Als we gaan inzien dat onze geïndividualiseerde en groei-moet mentaliteit in hoge mate gevormd is door het huidige bestel en dat wij allen – ondernemers voorop - de gevangenen zijn van de geldgedreven groeidwang, is ons los komen daarvan niets minder dan een bevrijding. Bovendien kunnen we de materiele krimp compenseren met immateriële ontwikkeling, met culturele groei! De ijverige, vaak opgejaagde homo faber eindelijk sapiens geworden, verstandig en wijs. Zijn de klimaatontregeling en de uitstervingsgolf nog ergens goed voor. Trouwens, het is evolutionair zeer interessant: een levenssoort die zich bewust wordt geheel verkeerd bezig te zijn.
Willem Hoogendijk, 21 mei 2019
Wil je meer lezen van Willem Hoogendijk? Zijn boek Economie Ondersteboven te zien in de foto boven aan de pagina (in het engels The Economic Revolution) gaat dieper in op zaken die hierboven aan bod komen. Daarnaast vind je hier zijn blog.